Επειδή στο biology4u εκτός από τη Βιολογία αρέσει και η Λογοτεχνία, συχνά αναρωτιέται αν οι δύο δραστηριότητες έχουν κάποια σχέση μεταξύ τους, ώστε να δικαιολογείται η απόλαυση που αποκομίζει από αυτές. 
Παρά το ότι το ερώτημα είναι δύσκολο η ιστοσελίδα θα προσπαθήσει να το απαντήσει, γνωρίζοντας ότι στην ερασιτεχνική προσπέλαση που θα επιχειρήσει, μοναδικό εφόδιό της θα είναι η αγάπη για τα δύο αντικείμενα και όχι η εξειδικευμένη γνώση ή μια τεκμηριωμένη μέθοδος που θα επέτρεπαν ολοκληρωμένες και μη αυθαίρετες προσεγγίσεις.


Ας αρχίσουμε λοιπόν με τα προφανή. Σε όλους μας αρέσει να ακούμε ιστορίες, να διαβάζουμε ιστορίες, να επινοούμε ιστορίες και να τις αφηγούμαστε. Πολλές από αυτές τις ιστορίες τις απολαμβάνουμε, ανεξάρτητα από το αν περιγράφουν ένα επιστημονικό επίτευγμα ή αφηγούνται ένα περιστατικό που σχετίζεται με ό,τι αποτελεί την ανθρώπινη κατάσταση. Υπάρχει μήπως κάτι κοινό ανάμεσα στις ιστορίες των επιστημών και τις ιστορίες των διηγημάτων και των μυθιστορημάτων, ώστε να μας ευχαριστούν;

Ονορέ ντε Μπαλζάκ

Ίσως μια απάντηση να βρίσκεται στην "αλήθεια" που κρύβει μια ιστορία. Κι ενώ για την "αλήθεια" των επιστημονικών ιστοριών, κανείς δεν θα αμφισβητήσει ότι είναι αυταπόδεικτη, υπάρχει άραγε μια "αλήθεια" στα μυθιστορήματα και τα διηγήματα, από την οποία θα μπορούσαμε κάτι να διδαχτούμε;
Μια πρόχειρη απάντηση είναι ότι γνώση δεν προσφέρει μόνο η μελέτη ενός επιστημονικού κειμένου, αλλά και ένα διήγημα, ένα μυθιστόρημα ή ένα ποίημα. Ποιος το λέει αυτό; Όχι ο συντάκτης αυτών των γραμμών, αλλά ο F. Engels που μετά τη σύσταση του Μαρξ, να διαβάζει Μπαλζάκ έγραφε, αναφερόμενος στη γαλλική κοινωνία των μέσων του 19ου αιώνα: 

Έμαθα (από τον Μπαλζάκ) περισσότερα απ'όσα μου έμαθαν όλοι οι καθηγητές ιστορίας, οικονομολόγοι και στατιστικολόγοι, μαζί. (1)

Και πάλι όμως θα μπορούσε κανείς να αντιτείνει, ότι στις ανθρωπιστικές σπουδές - στις οποίες η περιγραφή και η κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι κρίσιμης σημασίας, η λογοτεχνία καταφέρνει με τον λεπτό χρωστήρα της, να αποδίδει τις λεπτομέρειες τους και τους ενδιάμεσους τόνους τους.  Ισχύει όμως το ίδιο στον τομέα των θετικών επιστημών; Ο συντάκτης πάλι θα καταφύγει στις αυθεντίες. 

Θυμάστε τις Μυθολογίες του Ρόλαν Μπαρτ; Εκεί δεν είναι που έγραφε αναφερόμενος στη Λογοτεχνία και την Επιστήμη, ότι η Λογοτεχνία "δεν λέει ότι ξέρει κάτι, αλλά ότι ξέρει γύρω από κάτι;" (2)  προσθέτοντας ότι ο Ροβινσώνας Κρούσος του Nτάνιελ Ντεφόε, παρέχει πολλές μορφές γνώσης: Ιστορικής, Γεωγραφικής, Κοινωνιολογικής, Τεχνολογικής, Βοτανολογικής, Ανθρωπολογικής κ.α΄.; 

Θυμάστε επίσης τι γράφει ο δικός μας ο Γιώργος Γραμματικάκης στην Αυτοβιογραφία του Φωτός; 

...Είναι φανερό ότι η Μεγάλη Έκρηξη, η στιγμή δηλαδή της δημιουργίας του Σύμπαντος, δεν είναι εύκολο να περιγραφεί. Ούτε με βάση την εμπειρία μας, ούτε όμως και με όρους επιστημονικούς. Μόνον η ποίηση έρχεται κάποτε αρωγός, και με τα λόγια του Μπόρχες δίδει την δική της εκδοχή της κοσμογονίας:
Ούτε σκοτάδι ούτε χάος. Στο σκοτάδι 
πρέπει να υπάρχουν μάτια για να βλέπουν πως υπάρχει, 
όπως και για την σιωπή και για τον ήχο αφτιά 
όπως χρειάζεται ο καθρέφτης τη μορφή που περιέχει. 
Ούτε χώρος ούτε χρόνος. 
Το μεγάλο ποτάμι του Σκοτεινού Ηράκλειτου 
δεν έχει αρχίσει την αμετάκλητη ροή του 
που από το παρελθόν ξεχύνεται στο μέλλον,
που από τη λησμονιά κυλάει στη λησμονιά. 
Κάτι που υποφέρει. Κάτι που ικετεύει. 
Και ύστερα η ιστορία του κόσμου. Τώρα. 

Φαίνεται λοιπόν πως η Λογοτεχνία, μάς παρέχει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε τον κόσμο, ακόμη και στις πλευρές του που οι "ψυχρές προσεγγίσεις" και τα δεδομένα μοιάζουν καταλληλότερα. 
Και ίσως σε αυτή τη δυνατότητα κρύβεται το μυστικό της απόλαυσης, από τον ίδιο αναγνώστη, ενός λογοτεχνικού και ενός επιστημονικού κειμένου· και στα δύο βρίσκει ψήγματα μιας γνώσης που αν και φευγαλέα, προς το παρόν τον ικανοποιεί. Φευγαλέα προφανώς, υπό την έννοια του ενδεχομένου της ανατροπής της από ένα νέο πείραμα (επιστημονικό κείμενο) ή της αμφισβήτησής της από μια νέα αντίληψη για την αισθητική (λογοτεχνικό κείμενο). 
Φυσικά υπάρχουν πολλές διαφορές στον τρόπο που η μια και η άλλη εξορύσσουν τη γνώση που μας προσφέρουν, και διαφορετική η πειθαρχία που τις διέπει. Εν τούτοις, επιτρέψτε μου να διατυπώσω μια ομοιότητα ανάμεσα στις ιστορίες που περιγράφουν επιστημονικά επιτεύγματα και τις ιστορίες της Λογοτεχνίας, επικαλούμενος μια μνήμη από τα φοιτητικά μας χρόνια.


Πρέπει να ήταν το 1978 ή 1979, οπότε είχε εκδοθεί η ελληνική μετάφραση του έργου του Τh. Dobzhansky, "
Θεοδόσιος Ντομπζάνσκυ
Η Γενετική της Εξελικτικής Πορείας" την ευθύνη της οποίας είχε ο Κ. Καστρίτσης. Τότε λοιπόν ο καθηγητής μάς είχε παροτρύνει να διαβάσουμε το έργο στο πρωτότυπο, διότι ανάμεσα στα άλλα: "Ήταν ένα δείγμα εξαιρετικής γραφής στην Αγγλική Γλώσσα". Είχα παραξενευτεί τότε που ο καθηγητής εκθείαζε στον ίδιο βαθμό, αν όχι περισσότερο, τη γλώσσα του κειμένου, από τις πληροφορίες του. Κι αν δεν διάβασα το κείμενο στο πρωτότυπο, διάβασα τη μετάφραση που ήταν εξίσου σπουδαία. Κάπως έτσι άρχισα να εκτιμώ τη σαφή γλώσσα που χρησιμοποιεί ένα καλογραμμένο επιστημονικό ή λογοτεχνικό κείμενο και επίσης να αναγνωρίζω ότι και οι συγγραφείς των επιστημονικών κειμένων, όπως και οι λογοτέχνες, συχνά "καταφεύγουν" στη χρήση εκφραστικών τρόπων, όπως τα σχήματα λόγου (π.χ. μεταφορά, παρομοίωση, συνεκδοχή κ.α΄.) προκειμένου να κάνουν το κείμενό τους αποτελεσματικότερο και ελκυστικότερο στην ανάγνωση.

Μετά απ' όσα είπαμε δεν ξέρω αν το biology4u σας έπεισε πως η Επιστήμη και η Λογοτεχνία δεν είναι ασύμβατες. Για όσους όμως διατηρούν τις αμφιβολίες τους, (ειδικά αν είναι βιολόγοι) ας πει και την τελευταία του κουβέντα. Στο χώρο λοιπόν της Λογοτεχνίας και της Εξελικτικής Βιολογίας (3) έχει διατυπωθεί η άποψη πως η αγάπη μας για την παραγωγή και κατανάλωση ιστοριών αποτελεί μια προσαρμογή που μας επέτρεψε να κατακτήσουμε ως είδος, μεγαλύτερη ικανότητα για επιβίωση και αναπαραγωγή. 
Ίσως παίζοντας με τις λέξεις και τα νοήματά τους να επιχειρούμε, μέσα από τις αφηγήσεις που κατασκευάζουμε, εναλλακτικές ερμηνείες του κόσμου που μας περιβάλλει. Οι ερμηνείες αυτές κατευθύνοντας την ατομική και συλλογική συμπεριφορά μας, κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Αν συμβάλλουν στην ικανότητα για επιβίωση και αναπαραγωγή υιοθετούνται ή βελτιώνονται. Στην αντίθετη περίπτωση απορρίπτονται.



3. On the origin of stories (Bryan Boyd)