Ο φίλος μου κ. Φωτεινός είναι λάτρης της επιστημονικής φαντασίας και είναι ακράδαντα πεπεισμένος πως αυτό το είδος λογοτεχνίας προάγει την επιστήμη. Συνηθίζει μάλιστα, όποτε υποκρίνομαι πως αμφιβάλω για το όφελος ιστοριών στις οποίες κανένα περιστατικό, δεν είναι πραγματικό και τεκμηριωμένο, να μου υπενθυμίζει μια ρήση του Ray Bradbury, του συγγραφέα του Fahrenheit 451, σύμφωνα με τον οποίο: "Οτιδήποτε έχουμε ονειρευτεί είναι μυθοπλασία και οτιδήποτε έχουμε επιτύχει είναι επιστήμη, ενώ όλη η ανθρώπινη ιστορία δεν είναι τίποτε άλλο και από τα δύο, δηλαδή επιστημονική φαντασία" . 

Αυτή τη φορά όμως στο συνηθισμένο πείραγμά μου, είχε να μου δώσει ένα διαφορετικό επιχείρημα για την υπεράσπιση της επιστημονικής φαντασίας και της μυθοπλασίας γενικότερα. 

Έχεις ακουστά για τον Albert Szent-Györgyi, δεν είναι; 

Μα φυσικά κ. Φωτεινέ, αναφέρεστε στον σημαντικό βιοχημικό και φυσιολόγο που τιμήθηκε με το βραβείο Nobel Φυσιολογίας για την ανακάλυψη της βιταμίνης C, και ήταν ο συγγραφέας του Τρελλού πιθήκου, ενός δημοφιλούς βιβλίου, στο οποίο σκιαγραφούσε με μελανά χρώματα το μέλλον της επιβίωσης του ανθρώπου στον πλανήτη, εξαιτίας των παράλογων επιλογών του. 

Πολύ σωστά, μου απάντησε ο κ. Φωτεινός, προσθέτοντας: Ξέρεις, ο επιστήμονας αυτός έτρεφε μεγάλη αντιπάθεια στην σύνταξη των αιτήσεων για τη χρηματοδότηση των ερευνών του, για τις οποίες έλεγε: Μου ζητούν να τους πω τι ακριβώς θα κάνω. Μα άμα ήξερα το πού ακριβώς θα οδηγηθεί η έρευνά μου, δεν υπήρχε κανείς λόγος να την αναλάβω".

Καλά κ. Φωτεινέ, τι σχέση έχει αυτό με την συζήτησή μας για τη σημασία  των φανταστικών ιστοριών, τον ρώτησα.

Σα να περίμενε την ερώτησή μου και πριν καν αποσώσω τη φράση της, ο κ. Φωτεινός μου είπε:

Υπάρχει λοιπόν μια ιστορία που αποδίδεται στον Györgyi για την οποία, μέχρι τώρα δεν έχει γίνει δυνατόν να εντοπιστεί κανένα τεκμήριο που να επιβεβαιώνει τόσο τα περιστατικά της, όσο και αν αυτόπτης μάρτυράς τους, ήταν όντως ο Györgyi. Εντούτοις η ιστορία αυτή έχει ειπωθεί και έχει καταγραφεί στα Πρακτικά της Διεθνούς Διάσκεψης για τη Δομή των Βιολογικών Μεμβρανών το 1972, έχει αναπαραχθεί πλειστάκις μεταξύ των βιολόγων, των επιστημών της διοίκησης, φτάνοντας μάλιστα να περιληφθεί και σε μια ποιητική συλλογή. Θα σου τη διηγηθώ λοιπόν για να διαπιστώσεις πως μερικές ιστορίες αν και φανταστικές -και πιθανότατα η ίδια είναι μια φανταστική ιστορία- έχουν τη δύναμη να γεννούν μια "πραγματικότητα" που επιβιώνει και εξακολουθεί να επηρεάζει το κοινό τους,  χάρη στο αειθαλές και διδακτικό μήνυμά της.

Ο Györgyi λοιπόν που είχε μια πολυτάραχη ζωή η οποία περιελάμβανε τη συμμετοχή του στους δύο παγκόσμιους πολέμους, την ένταξή του στην Ουγγρική αντίσταση κατά των Ναζί, την αντίθεσή του στην επιβολή του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Ουγγαρία, και την συμμετοχή του στο  κίνημα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ, φέρεται να εκμυστηρεύτηκε την ιστορία αυτήν στον Αμερικανό φυσιολόγο καθηγητή Οscar Hechter ως μέρος των αναμνήσεών του από τον 1ο Παγκόσμιο πόλεμο, αλλά και με έναν πρόσθετο σκοπό, που θα στον πω, αφού ακούσεις την ιστορία. 

Κατά τη διάρκεια του 1ου Παγκοσμίου πολέμου ένας λόχος στρατιωτών είχε στρατοπεδεύσει σε ένα χωριό στους πρόποδες των Άλπεων και ο επικεφαλής τους, θέλοντας να αποκτήσει γνώση της περιοχής έστειλε μια ομάδα εθελοντών στρατιωτών να την εξερευνήσουν.

Η ομάδα έφυγε, όμως στο μεταξύ ξέσπασε μια σφοδρή χιονόπτωση που κράτησε μέρες, με αποτέλεσμα να χαθούν τα ίχνη της ομάδας και ο λόχος, μετά την παρέλευση μερικών ημερών, να θεωρήσει ότι οι αγνοούμενοι στρατιώτες ήταν πλέον νεκροί.

Ενώ λοιπόν ο νεαρός λοχαγός που είχε δώσει την εντολή για την αποστολή είχε πέσει σε βαριά θλίψη, κατηγορώντας τον εαυτό του πως είχε στείλει τους στρατιώτες του σε βέβαιο θάνατο, οι χαρούμενες φωνές των συναδέλφων τους, τράβηξαν την προσοχή του.

Η ομάδα των στρατιωτών, ταλαιπωρημένη αλλά ζωντανή, είχε γυρίσει πίσω! Όταν λοιπόν τους ρώτησε πώς τα κατάφεραν, ο λοχίας της ομάδας τού είπε: Όταν άρχισε να πέφτει χιόνι κοιτάξαμε να προφυλαχτούμε και όταν κάπως σταμάτησε, ένας στρατιώτης μάς είπε πως έχει στην τσέπη του έναν χάρτη. Ακολουθώντας λοιπόν τον χάρτη, καταφέραμε να επιστρέψουμε.

Για να δω τον χάρτη του είπε τότε ο λοχαγός. Και ο στρατιώτης ανασύροντας από την τσέπη του τον χάρτη έκανε το μάτια του λοχαγού να ανοίξουν διάπλατα. Ο χάρτης δεν ήταν των Άλπεων, αλλά τον Πυρηναίων!

Ολοκληρώνοντας λοιπόν την αφήγησή του ο κ. Φωτεινός μου είπε: Το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας είναι εμφανές: Είναι προτιμότερο, ό,τι κι αν κάνεις να έχεις ένα κακό σχέδιο, παρά κανένα. O λόγος όμως που την είπε κατά τον Ηecter σχετιζόταν με την έρευνα. Όπως σου είπα και προηγουμένως ο Györgyi απεχθανόταν τη σύνταξη αιτήσεων χρηματοδότησης με το ολοκληρωμένο σχέδιο της έρευνας. Αντιθέτως, όπως υπεστήριζε ο Hecter, ο Györgyi δίδασκε στους μαθητές του, πως μεγάλη σημασία για την έρευνα έχει να ακολουθείς ένα σχέδιο που ακόμη και αν δεν ήταν έγκυρο, μπορούσε να τονώσει τη φαντασία και τη δημιουργικότητα.

Τι έχεις να πεις τώρα λοιπόν να πεις, μου είπε θριαμβευτικά ο κ. Φωτεινός. Είναι πράγματι ανώφελες οι φανταστικές ιστορίες;