Οι αναγνώστες που είχαν την ευκαιρία να διδάξουν το βιβλίο βιολογίας της κάποτε 2ης δέσμης, ή να διδαχθούν από αυτό, θα θυμούνται στο κεφάλαιο της Εξέλιξης την παράγραφο: Πολυπλοειδία. Σε αυτήν εξιστορείτο η δημιουργία ενός υβριδίου. Το υβρίδιο προερχόταν από τη διασταύρωση ραπανιού με λάχανο και τα άτομα που είχαν προκύψει ήταν γόνιμα μεταξύ τους, αλλά άγονα ως προς τα προγονικά είδη. Επρόκειτο συνεπώς για τη δημιουργία ενός νέου είδους, το οποίο αποτελούσε ένα απτό παράδειγμα εξέλιξης εν δράσει, για το οποίο όμως, εκτός από τον άνθρωπο - όπως θα διαπιστώσετε - είχε συνεργήσει και η τύχη.

Ας αρχίσουμε λοιπόν από τον άνθρωπο. "Δράστης" του πειράματος ήταν ένας 23χρονος κυτταρογενετιστής ο Georgii Karpechenko (1899-1942), ο οποίος μετά την αποφοίτησή του (1922) από την Αγροτική Ακαδημία Petrovskii, εντάχθηκε για μεταπτυχιακές σπουδές στον Σταθμό Γενετικής Βελτίωσης Φυτών που έδρευε στα περίχωρα της Μόσχας. Εκεί, θέλησε να ελέγξει την υπόθεση που είχε διατυπώσει ο Δανός κυτταρολόγος Otto Winge, ότι τα φυσικώς υπάρχοντα πολυπλοειδή φυτικά είδη ήταν αποτέλεσμα υβριδισμών που είχαν συμβεί κατά το παρελθόν. Για τον σκοπό αυτό μελέτησε τον καρυότυπο διαφόρων φυτικών ειδών, ώσπου ανεκάλυψε ότι το ραπανάκι (Raphanus sativus) και το λάχανο (Brassica oleracea) μοιράζονταν τον ίδιο διπλοειδή αριθμό χρωμοσωμάτων (2n=18) αλλά και ότι τα χρωμοσώματά τους είχαν παρόμοια μορφή.

Η Raphanobrassica, όπως ονόμασε το υβρίδιο ο δημιουργός του

Η παρατήρηση αυτή ώθησε τον Karpechenko να ξεκινήσει το 1922 μια σειρά προσπαθειών γονιμοποίησης ανθέων ραπανιού-από τα οποία είχαν αφαιρεθεί οι στήμονες- με γύρη που προερχόταν από άνθη λαχάνου ελπίζοντας, όχι μόνο να ελέγξει την υπόθεση του Winge, αλλά και να παραγάγει ένα είδος που έχοντας τόσο εδώδιμο βλαστό (λάχανο) όσο και εδώδιμη ρίζα (ραπανάκι) θα προσέφερε στη γεωργική οικονομία της νεοσύστατης ΕΣΣΔ και στη διατροφή των λαών της. 

Και πράγματι το 1923 οι προσπάθειές του ευοδώθηκαν. Από τα 202 επικονιασμένα άνθη προέκυψαν 123 υβρίδια τα οποία όμως, ενώ είχαν τον σωστό διπλοειδή αριθμό χρωμοσωμάτων (18), ατυχώς ήταν στείρα. Ο λόγος ήταν ότι τα χρωμοσώματα των δύο ειδών δεν είναι αρκετά ομόλογα μεταξύ τους, ώστε κατά τη γαμετογένεση των υβριδίων να συνάπτωνται και να διαχωρίζονται σωστά, οδηγώντας στην παραγωγή λειτουργικών γαμετών. 
Παραδόξως όμως κάποια μέρα ο Karpechenko παρατήρησε ότι τα άνθη μερικών από τα υβρίδια παρήγαγαν σπόρους! Όταν φύτεψε τους σπόρους αυτούς προέκυψαν άτομα που όπως απεκάλυψε ο έλεγχος του καρυοτύπου τους, δεν είχαν 18, αλλά 36 χρωμοσώματα! Τα άτομα αυτά, αν και γόνιμα, διέψευσαν τις ελπίδες του Karpecheko για την παραγωγή ενός διττά χρήσιμου φυτού· προς απογοήτευσή του, αντί για βλαστό λαχάνου και ρίζα ραπανιού, είχαν βλαστό ραπανιού και ρίζα λαχάνου…

Όλα τα άτομα αυτά ήταν αλλοπολυπλοειδή, δηλαδή άτομα που είχαν λάβει από κάθε προγονικό είδος μια διπλή σειρά χρωμοσωμάτων - όχι δηλαδή 9 αλλά 18 χρωμοσώματα - εξαιτίας ενός αυθόρμητου και τυχαίου διπλασιασμού των χρωμοσωμάτων, ο οποίος δεν επακολουθήθηκε, από διαχωρισμό,  σε κάποιον ιστό του υβριδίου που αναπτύχθηκε σε αναπαραγωγικό. Έτσι όταν τα κύτταρα του ιστού αυτού υπέστησαν μείωση, οι γαμέτες που παράχθηκαν είχαν 18 χρωμοσώματα και ήσαν λειτουργικοί, αφού κάθε χρωμόσωμα λαχάνου και κάθε χρωμόσωμα ραπανιού, είχε πλέον τον ομόλογο “συνεταίρο” του, με τον οποίο μπορούσε να συναφθεί!


Τα αποτελέσματα αυτά που δημοσιεύθηκαν σε ένα αγγλικό περιοδικό το 1924, προσήλκυσαν το ενδιαφέρον των γενετιστών και στάθηκαν αιτία, ώστε ο Karpechenko να κληθεί από τον Nikolai Vavilov, διεθνούς φήμης βοτανολόγο και γενετιστή που ήταν διευθυντής του Πανενωσιακού Ινστιτούτο Εφαρμοσμένης Βοτανικής, να αναλάβει-αν και μόλις 26 ετών-επικεφαλής του Εργαστηρίου Φυτικής Γενετικής που έδρευε στην πόλη Detskoe Selo (από το 1937 Poushkin). 

O Karpechenko απεδέχθη την πρόσκληση και κράτησε τη θέση αυτή ως τον Οκτώβριο του 1940. To 1929 με υποτροφία του Iδρύματος Rockefeller μετέβη στις ΗΠΑ, όπου εργάστηκε στο εργαστήριο του Ernest Brown Babcock στο Berkeley και στο εργαστήριο του Τhomas Hunt Morgan στο Caltech. Εκεί συνδέθηκε με διά βίου φιλία μα τον συμπατριώτη του Theodosius Dobzhansky, ο οποίος τότε, μελετούσε τις κυτογενετικές διαφορές μεταξύ των διαφορετικών ειδών Drosophila.

Στη φωτογραφία η οποία ελήφθη στο Caltech, εικονίζονται δυο από τις "ηλιόλουστες" όπως χαρακτηρίζονταν από τους συνεργάτες τους, προσωπικότητες που πέθαναν και οι δυο νέοι. Ο Calvin Bridges δεξιά που πέθανε από φυσικά αίτια και αριστερά ο Karpechenko που εκτελέστηκε σε κάποιο από τα κολαστήρια της NKVD.  


Τη δεκαετία του 1930 η εργασία του Karpechenko είχε πλέον κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση και ο νεαρός κυτταρογενετιστής αναγνωριζόταν διεθνώς ως ένας από τους κορυφαίους ειδικούς στην πολυπλοειδία και στον υβριδισμό μεταξύ απομακρυσμένων φυλογενετικά ειδών. 

Όμως από το 1935 το κλίμα για τη Γενετική και τους γενετιστές στη Σοβιετική Ένωση είχε αρχίσει να γίνεται βαρύ, καθώς είχε αρχίσει να εδραιώνεται η θεωρία του Λυσενκοϊσμού που υπεστήριζε την κληρονομικότητα των επίκτητων χαρακτηριστικών και θεωρούσε την ύπαρξη των γονιδίων ως φορέων της κληρονομικότητας, τον Μεντελισμό αλλά και τη χρωμοσωμική θεωρία της κληρονομικότητας, ως πλάνες της αστικής επιστήμης. Έτσι μοιραία ο Karpechenko, όπως και πολλοί άλλοι εξέχοντες σοβιετικοί γενετιστές, που αμφισβήτησαν τις δοξασίες του εμπνευστή της θεωρίας Trofim Lysenko, ενός άσημου αγρονόμου, ο οποίος κατόρθωσε να αναρριχηθεί στην ιεραρχία της σοβιετικής επιστήμης κερδίζοντας την εμπιστοσύνη του Στάλιν, τέθηκαν στο στόχαστρο της σοβιετικής ηγεσίας.

Ο Karpechenko συνελήφθη τον Νοέμβριο του 1941 από την NKVD, τη μυστική δηλαδή υπηρεσία του καθεστώτος, της οποίας προΐστατο ο διαβόητος Lavrentiy Beria, με την κατηγορία της σύστασης αντισοβιετικής συμμορίας. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο: "Υπό την ηγεσία του N. Vavilov, διεξήγαγε ανοικτό αγώνα κατά των πρωτοποριακών μεθόδων και των πολύτιμων επιτευγμάτων του ακαδημαϊκού Lysenko, στην απόκτηση υψηλής απόδοσης καλλιεργειών".

Υποβλήθηκε σε βασανιστήρια, ώστε να εξαναγκαστεί να ομολογήσει την ενοχή του, αλλά στην τελευταία κατάθεσή του ενώπιον του δικαστηρίου, δήλωσε πως η ομολογία του ήταν αποτέλεσμα των μεθόδων που ασκήθηκαν κατά την ανάκρισή του. Καταδικάστηκε σε θάνατο την 9η Ιουλίου του 1941 και εκτελέστηκε διά τυφεκισμού την 28η Ιουλίου του 1941.

Ως το 1948 μνημονευόταν από τις σοβιετικές αρχές, ως ένας από τους "εχθρούς του λαού" που είχαν εξοντωθεί. Παρά το ότι η μνήμη του απεκατεστάθη το 1950, το συγγραφικό έργο του δεν δημοσιεύθηκε ως το 1965 και οι συνθήκες και ο ακριβής τόπος θανάτου του, παραμένουν ακόμη άγνωστες, εξαιτίας του μη αποχαρακτηρισμού των εγγράφων της NKVD/ΚGB.

H εκτέλεση του Karpechenko, η εξόντωση του Vavilov, η ώθηση σε αυτοκτονία του Sabinin, ο διωγμός και (η κατά πάσα πιθανότητα) δολοφονία του Koltsov, η εξόντωση του Levitskii, δηλαδή γενετιστών που είχαν φέρει τη ρωσική γενετική στην πρωτοπορία της διεθνούς επιστήμης πριν την επιβολή της Οκτωβριανής επανάστασης, απέκοψαν για δεκαετίες τη σοβιετική επιστήμη από τις διεθνείς εξελίξεις και είχαν ολέθριες συνέπειες στη γεωργία και στη διατροφή των λαών της σοβιετικής ένωσης.

Οι αναγνώστες, που επιθυμούν να μάθουν περισσότερα γι' αυτή τη ζοφερή περίοδο της Γενετικής, στα χρόνια του σταλινισμού, μπορούν να τα αναζητήσουν στο βιβλίο μου: "Η Γενετική σε δύσκολους καιρούς και τόπους" των εκδόσεων Σαββάλας.