Αν επιμένουμε και δημοσιεύουμε άρθρα που αφορούν στην ιστορία της Ρωσικής γενετικής, τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, είναι διότι σε αυτήν την ιστορική περίοδο η Σοβιετική Ένωση, δεν αποτέλεσε μόνο το πεδίο στο οποίο θα επιβεβαιωνόταν ή θα διαψευδόταν η επαγγελία της σοσιαλιστικής επανάστασης, αλλά και το πεδίο στο οποίο διεξαγόταν ένας αδυσώπητος αγώνας, ανάμεσα στον παρακμάζοντα Λαμαρκισμό και στην αναδυόμενη επιστήμη της σύγχρονης Γενετικής. Επειδή μάλιστα, στο πλαίσιο αυτού του αγώνα, δεν κρίθηκε μόνο η ορθότητα των επιστημονικών θεωριών, αλλά και η δυνατότητα των επιστημόνων να εργάζονται στο περιβάλλον ελευθερίας που προϋποθέτει η επιστημονική δημιουργία και σκέψη, κάθε στιγμή του αγώνα αυτού, είναι πρόσφορη για την εξαγωγή χρήσιμων και διδακτικών συμπερασμάτων.

Το ιστορικό στιγμιότυπο με το οποίο θα ασχοληθούμε στο άρθρο αυτό, είναι μέρος ενός σημαντικού γεγονότος στην ιστορία της Ρωσικής γενετικής, που συνέβη τον Ιανουάριο του 1927 στο Λένινγκραντ. Ήταν το πρώτο Συνέδριο Γενετικής που θα διεξαγόταν στη Σοβιετική Ένωση και με το οποίο, το μεν καθεστώς προσέβλεπε -για προπαγανδιστικούς λόγους - και ο πρόεδρός του Νικολάι Βαβίλοφ - για καθαρά επιστημονικούς- στην προβολή των υπαρκτών επιτευγμάτων των σοβιετικών επιστημόνων. Το συνέδριο αυτό όμως ήταν ιστορικό και για έναν ακόμη λόγο. Σε αυτό έκανε το ντεμπούτο του, με μια "επιστημονική" ανακοίνωση, ο Τροφίμ Λυσένκο, δηλαδή ο άνθρωπος που δεσπόζοντας για περισσότερα από 30 χρόνια στη σοβιετική γενετική και γεωργία, κατέστρεψε και τις δύο.

Ρίτσαρντ Γκόλντσχμιντ
Η ιστορία που θα αφηγηθούμε δεν αφορά στο συνέδριο καθαυτό. Ούτε στην απαξιωτική αντίδραση της ολομέλειάς του στην κοινότοπη και ατεκμηρίωτη εργασία του Λυσένκο. Αφορά σε ένα περιστατικό που γνωστοποιήθηκε αργότερα με ένα άρθρο ενός από τα μέλη της ξένης αντιπροσωπείας που είχε προσκληθεί στο συνέδριο. Ήταν ο Ρίτσαρντ Γκόλντσχμιντ, ένας Αμερικανός, γερμανικής καταγωγής γενετιστής, που συνδεόταν με φιλία με τον βιολόγο Γιούρι Φιλιπτσένκο, εκ των ιδρυτών της σοβιετικής γενετικής.Όπως λοιπόν αναφέρει το άρθρο του Γκόλντσχμιντ, στο περιθώριο των εργασιών του συνεδρίου, εκείνος και ο Φιλιπτσένκο, αποφάσισαν να κάνουν μια βόλτα στους δρόμους του Λένινγκραντ. 

Γιούρι Φιλιπτσένκο
Τότε ο Γκόλντσχμιντ πρόσεξε μια γιγαντιαία αφίσα στην είσοδο ενός κινηματογράφου η οποία εικόνιζε μια σαλαμάνδρα. Όταν ρώτησε τον Φιλιπτσένκο το τι ακριβώς διαφήμιζε, ο Ρώσος γενετιστής, αντί για απάντηση, του πρότεινε να μπουν στον κινηματογράφο να παρακολουθήσουν την ταινία.

Βλέποντας την ταινία, με τη βοήθεια της μετάφρασης των διαλόγων που του έκανε ο Φιλιπτσένκο, o Γκόλντσχμιντ έμεινε έκπληκτος. Η ταινία αφορούσε στην ιστορία ενός Αυστριακού επιστήμονα, του Πωλ Κάμμερερ ο οποίος, από το 1905 διατεινόταν πως είχε αποδείξει τη μεταβίβαση των επίκτητων χαρακτηριστικών. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, είχε κατορθώσει να προκαλέσει την εμφάνιση νυμφικών τύλων-δηλαδή των εξογκωμάτων που φέρουν στα άκρα τους οι αρσενικοί υδρόβιοι φρύνοι, γιανα συγκρατούν το θηλυκό κατά τη διάρκεια του ζευγαρώματος- σε χερσαία αρσενικά, μετά τον εξαναγκασμό τους σε αναπαραγωγή σε υδάτινο περιβάλλον· ακόμη περισσότερο ισχυριζόταν ότι είχε αποδείξει πως το χαρακτηριστικό αυτό μεταβιβάστηκε στους αρσενικούς απογόνους τους, οι οποίοι το διετήρησαν, ακόμη και όταν μεταφέρθηκαν στο χερσαίο περιβάλλον τους.

Οι ισχυρισμοί του Κάμμερερ είχαν αντιμετωπιστεί με επιφυλακτικότητα από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα και είχαν συναντήσει τη σφοδρή αντίδραση του Μπέιτσον, που όπως έγραψε στο βιβλίο του:  «Προβλήματα Γενετικής» το οποίο εκδόθηκε το 1913, παρεκάλεσε τον Κάμμερερ να του αποσταλούν δείγματα χερσαίου φρύνου που έφερε τύλους, αλλά ο Κάμμερερ δεν είχε ανταποκριθεί. Οι μόνοι που προσέφεραν την αμέριστη στήριξή τους στον Κάμμερερ ήταν οι σοβιετικοί λαμαρκιστές, που έσπευσαν μάλιστα το 1925 να του προσφέρουν μια θέση στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Τη θέση αυτή όμως ο Αυστριακός επιστήμονας δεν πρόλαβε να την καταλάβει, διότι είχε μεσολαβήσει ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε την  7ηΑυγούστου του 1926, στο περιοδικό Nature. Στο άρθρο αυτό ο Δρ. G. K. Noble έφορος του τμήματος ερπετών του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, απεδείκνυε ότι οι νυμφικοί τύλοι του Αλύτη μαιευτήρα, ήταν προϊόν απάτης, καθώς οι τύλοι δεν ήταν παρά οι διογκώσεις που είχαν δημιουργηθεί με την έγχυση σινικής μελάνης στα άκρα των φρύνων… Η αποκάλυψη αυτή μαζί με άλλα γεγονότα της προσωπικής ζωής του, τον οδήγησαν να θέσει τέλος στη ζωή του την 23ηΣεπτεμβρίου του 1926.

Ενώ όμως αυτά ήταν τα πραγματικά γεγονότα της ιστορίας του Κάμμερερ, στην ταινία παρουσιάζονταν με έναν εντελώς διαστρεβλωμένο τρόπο. Το πειραματικό υλικό δεν ήταν οι φρύνοι, αλλά οι σαλαμάνδρες. Και ο Κάμμερερ - που δεν κατονομαζόταν - παρουσιαζόταν ως θύμα μιας συνομωσίας την οποία εξύφανε ένας ιερέας, αποσκοπώντας να πλήξει την απόδειξη της κληρονομικότητας των επίκτητων χαρακτηριστικών που αν γινόταν γνωστή, θα τίθετο σε κίνδυνο το ιδεολογικό οικοδόμημα επί του οποίου στηριζόταν ο κλήρος και η αστική τάξη! Ο ιερέας με τη βοήθεια ενός συνεργάτη του επιστήμονα, μπήκαν στο εργαστήριο του πανεπιστημίου και ενέχυσαν σινική μελάνη στις σαλαμάνδρες, για να αποδειχτεί ότι η εργασία ήταν διαβλητή. Η σατανική συνωμοσία πέτυχε και ο επιστήμονας, μετά την απάτη που υποτίθεται ότι είχε διαπράξει, εκδιώχθηκε κακήν κακώς από το πανεπιστήμιο καταδικασμένος να ζήσει μέσα στην φτώχια και την απαξίωση. Για καλή του τύχη όμως, τον βρήκε ένας σοβιετικός πρώην φοιτητής του που τον αναζητούσε. Όταν έμαθε τα δεινά του καθηγητή του, πήρε αμέσως το τρένο για τη Μόσχα, όπου φθάνοντας εκεί ζήτησε ακρόαση από τον Κομισάριο Παιδείας. Ο Κομισάριος τον δέχτηκε και στο άκουσμα των περιπετειών του επιστήμονα, έδωσε αμέσως εντολή να γίνουν τα δέοντα, ώστε να σωθεί το θύμα από τις διώξεις των αστών. Στο μεταξύ όμως ο επιστήμονας έχει αποφασίσει να βάλει ένα τέλος στα δεινά που τον ταλαιπωρούσαν. Την κρίσιμη όμως στιγμή που επιχειρεί να αυτοκτονήσει, φθάνει ο πρώην φοιτητής του με το έγγραφο του Κομισάριου. Η αυτοκτονία αποτρέπεται και ο επιστήμονας, στην επόμενη σκηνή επιβιβάζεται στο τραίνο για τη Μόσχα. Το τραίνο που θα τον οδηγήσει στη «Γη της Ελευθερίας»…

A. Λουνατσάρσκι
Η έκπληξη του Γκόλντσχμιντ για τη διαστρέβλωση μιας επιστημονικής ιστορίας για προπαγανδιστικούς λόγους ήταν μεγάλη· μικρότερη όμως από αυτήν που αισθάνθηκε όταν πληροφορήθηκε πως ο σεναριογράφος της ταινίας, ήταν ο Κομισάριος Παιδείας Ανατόλι Λουνατσάρσκι, και ακόμη μικρότερη, όταν συνειδητοποίησε πως αυτός που υποδυόταν στην ταινία τον Λουνατσάρσκι, δεν ήταν ένας ηθοποιός, αλλά ο ίδιος ο Λουνατσάρσκι!

Αυτή η μικρή, και κατά τα άλλα ασήμαντη ταινία- απόσπασμα της οποίας μπορείτε να δείτε από εδώ - απεκάλυπτε το εύρος που είχε αποκτήσει η διαμάχη ανάμεσα στον λαμαρκισμό και στη γενετική και αποτύπωνε μια φάση της πολυκύμαντης ιστορίας της, πριν το σοβιετικό καθεστώς, ταχθεί οριστικά υπέρ του λαμαρκισμού και αποδυθεί σε έναν απηνή διωγμό κατά των γενετιστών, θύμα του οποίου έπεσε ο Νικολάι Βαβίλοφ. Ο Λουνατσάρσκι εμφανίζεται στο 1.07.54