Είναι αντικείμενο συζήτησης το αν η Βιολογία και οι θετικές επιστήμες γενικότερα, πρέπει να διδάσκονται παράλληλα με την ιστορία των ανακαλύψεών τους. Γνώμη της σελίδας είναι πως ναι, οι ανακαλύψεις γίνονται καλύτερα κατανοητές όταν περιγράφεται η "γενετική" τους και πως, αν παραβλέψει κανείς την απώλεια (;) διδακτικού χρόνου, ο διδασκόμενος εμπνέεται από τη γνώση των μαιάνδρων της ιστορίας της επιστήμης και τις περιπέτειες των ανθρώπων που την υπηρετούν.

Γιατί όλα αυτά; Διότι στην αντίληψη της ιστοσελίδας υπέπεσε μια εργασία στην οποία συμμετείχε - πρωτοστατώντας - ένας από τους Ρώσους γενετιστές, που άφησε πολύτιμο έργο πίσω του και που είχε το ατυχές προνόμιο να είναι ο μοναδικός σοβιετικός γενετιστής που ενώ αμνηστεύθηκε, δεν αποκαταστάθηκε. Την ιστορία του θα την πούμε μια άλλη φορά καθώς είναι και αυτή μια από τις τραγικές ιστορίες που γεννιούνται όποτε ένα στυγνό, ολοκληρωτικό καθεστώς αποπειράται να ελέγξει την επιστήμη και τους ανθρώπους της. Τώρα μας ενδιαφέρει η σημαντικότατη ανακάλυψή του, που ήταν και η αιτία αυτής της ανάρτησης.

Ο επιστήμονας ήταν ο Timofeev-Ressovsky και η ιστορία διεξάγεται στη Γερμανία του 1935-έχει από το 1933 ανέλθει στην εξουσία ο Χίτλερ-στην οποία ο σοβιετικός επιστήμονας εργάζεται, ήδη από το 1925 στο πλαίσιο των επιστημονικών ανταλλαγών που είχαν θεσπιστεί τότε ανάμεσα στη Γερμανία και στο νεόδμητο κομμουνιστικό καθεστώς. Το 1935 λοιπόν μαζί με τους Karl Zimmer και Max Delbrück (Nobel 1969) δημοσιεύουν τα αποτελέσματα της εργασίας τους πάνω στη μεταλλαξιγόνο δράση των ακτίνων Χ στη Drosophila, σε ένα άρθρο που έφερε τον τίτλο: "Επί της φύσης των μεταλλάξεων και της δομής των γονιδίων". 

Max Delbrück
Στο άρθρο αυτό που ιστορικά έγινε γνωστό με τον τίτλο: "Η δημοσίευση των τριών κυρίων", διατυπώνουν τη θεωρία του στόχου, σύμφωνα με την οποία υπάρχει γραμμική σχέση ανάμεσα στη συνολική δόση ακτινοβολίας που δέχεται ένας ιστός και στον αριθμό των μεταλλάξεων που η δόση αυτή προκαλεί και ότι ανεξάρτητα από το αν η δόση χορηγηθεί εφάπαξ ή τμηματικά και επί μακρόν το αποτέλεσμα δεν αλλάζει. Επίσης καταλήγουν στο συμπέρασμα πως δεν υπάρχει μια ελάχιστη δόση, κάτω από την οποία δεν προκαλούνται μεταλλάξεις. Το άρθρο, παρά το ότι οι τρεις επιστήμονες δεν ήταν άγνωστοι, δεν έτυχε της προσοχής που του άξιζε, για τον λόγο ότι δημοσιεύθηκε σε ένα μικρής κυκλοφορίας περιοδικό του Πανεπιστημίου του Göttingen. Όμως στις αρχές της δεκαετίας του 40 υπέπεσε στην αντίληψη του Erwin Schrödinger (Nobel 1933) ώστε να το συμπεριλάβει στις διαλέξεις του, του 1943, το περιεχόμενο των οποίων συσσωματώθηκε το 1944 στο βιβλίο του "Τι είναι η ζωή". Όπως είναι γνωστό, το βιβλίο αυτό δεν ενέπνευσε μόνο τους Watson και Crick να στραφούν στην έρευνα της δομής του DNA, αλλά προσέλκυσε εξέχοντες φυσικούς, όπως ο Richard Feynman στη μελέτη  των βιολογικών φαινομένων, εγκαθιδρύοντας έναν σύνδεσμο μεταξύ των δύο επιστημών που δεν υπήρχε προηγουμένως.

Erwin Schrödinger

Η  σημασία του άρθρου ήταν ούτως ή άλλως μεγάλη για τη Βιολογία, διότι προανήγγειλε την έλευση του κλάδου της Μοριακής Βιολογίας. Πιο συγκεκριμένα ο Timofeef-Ressovsky και οι συν-συγγραφείς του άρθρου κατάφεραν να υπολογίσουν χονδρικά το μέγεθος του γονιδίου, συσχετίζοντας τον αριθμό των ιονισμών που προκαλούνται σε ορισμένη μάζα ιστού, με τον αριθμό των μεταλλάξεων ενός συγκεκριμένου γονιδίου του ιστού. Έτσι βρήκαν πως το γονίδιο αποτελεί μια σφαίρα που δεν πρέπει να ξεπερνά τη διάμετρο των 10 μικρομέτρων. Η σημασία της ανακάλυψης αυτής μπορεί να φαίνεται ελάχιστη, σε σχέση με όσα γνωρίζουμε σήμερα. Θυμηθείτε όμως: Βρισκόμαστε στα 1935, κι ενώ 25 χρόνια πριν, έχουμε μάθει από τον Τ. Η. Morgan και τα περίφημα fly boys του (Alfred Sturtevant, Calvin Bridges, Hermann Muller) του, ότι τα γονίδια εδράζονται στα χρωμοσώματα, δεν γνωρίζουμε οτιδήποτε άλλο γι' αυτά. Έτσι η ανακάλυψη του Timofeev-Ressovsky και των συνεργατών του, "πήγε το πράγμα παραπέρα". Μας έδειξε ότι τα γονίδια δεν είναι-κάποιου μεγέθους-υποκυτταρικές δομές, αλλά μεγάλα οργανικά μόρια.

Αν σταματούσαμε το άρθρο εδώ, θα είχατε γνωρίσει μια σημαντική ανακάλυψη και τον άνθρωπο που βρισκόταν πίσω της. Όμως δεν θα είχατε πληροφορηθεί τα περίεργα παιχνίδια που παίζει η μοίρα στην ιστορία των επιστημονικών ανακαλύψεων. Εκείνη λοιπόν περίπου την εποχή είχε γνωστοποιηθεί από έρευνες Γερμανών και Αμερικανών επιστημόνων πως η ικανότητα της υπεριώδους ακτινοβολίας να προκαλεί μεταλλάξεις εξαρτάται από το μήκος κύματός της και συγκεκριμένα ότι τα μήκη κύματος της υπεριώδους ακτινοβολίας που προκαλούν μεταλλάξεις, συμπίπτουν με το φάσμα απορρόφησης του DNA!! 

Γεννιέται λοιπόν η απορία, πώς αυτή η συσχέτιση που υπεδήλωνε ποια ουσία είναι το γενετικό υλικό, διέφυγε της προσοχής του Timofeev-Ressovsky, ώστε να μην προτείνει το DNA για την ουσία στην οποία εγγράφεται η γενετική πληροφορία.  Η απάντηση είναι απλή. Εκείνη την εποχή η πλειονότητα των επιστημόνων θεωρούσε πως η ποικιλότητα της δομής των πρωτεϊνών, σε σχέση με το θεωρούμενο από δομικής απόψεως λιγότερο ποικίλο DNA, καθιστούσε τις πρωτεΐνες προνομιακότερο υποψήφιο για γενετικό υλικό, απ' ότι το DNA. Έτσι έχασε μια ιστορική ευκαιρία. Να αποτελέσει το όνομά του, τον τρίτο κρίκο της λαμπρής αλυσίδας με την οποία φωτίστηκε η κληρονομικότητα και τα μυστικά της μετά τον G. Mendel και τον T. H. Morgan.

Ο Timofeev-Ressovsky (αριστερά) με τον Aleksandr Solzhenitsyn (δεξιά) σε συνάντηση, μετά την απελευθέρωσή τους.

Η μοίρα όμως και στη συνέχεια, δεν επεφύλαξε την καλύτερη τύχη στον λαμπρό αυτόν επιστήμονα. Όταν το 1945 το Βερολίνο έπεσε και αυτός περίμενε στην είσοδο του Ινστιτούτου που διηύθυνε, να υποδεχτεί τους νικητές συμπατριώτες του, τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν στη Μόσχα, όπου εγκλείστηκε στη διαβόητη φυλακή Μπουτίρκα, με την κατηγορία της συνεργασίας με τους Ναζί. Εκεί γνώρισε τον Aleksandr Solzhenitsyn που περιέγραψε στο μνημειώδες βιβλίο του "Το Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ" τη συνάντησή τους καθώς και τον ακατάβλητο και έντιμο χαρακτήρα του επιστήμονα. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε σε ένα στρατόπεδο εργασίας στο Καζακστάν στο οποίο παρέμεινε για δύο χρόνια ζώντας μέσα σε άθλιες συνθήκες, εξαιτίας των οποίων έχασε ένα μεγάλο μέρος της όρασής του. Τα τελευταία 8 χρόνια πριν την αμνηστία που του δόθηκε (1955) τα πέρασε σε μια σαράσκα, δηλαδή σε ένα από τα ειδικά στρατόπεδα για επιστήμονες πολιτικούς κρατουμένους που είχε συστήσει το σοβιετικό καθεστώς, προκειμένου να τους απασχολεί γύρω από το αντικείμενό τους. 

Ο Timofeev-Ressovsky, απεβίωσε τον Μάρτιο του 1981. Κανένα από τα αιτήματα αποκατάστασής του που υπέβαλε ως και το 1987 ο γιός του δεν έγινε δεκτό...