Σαν σήμερα την 1η Αυγούστου του 1744 γεννήθηκε ο … άτυχος Ζαν Βαπτίστ ντε Λαμάρκ. Γιατί άτυχος θα πείτε; Αυτός δεν ήταν ο απόστρατος αξιωματικός που αν και αυτοδίδακτος στη βοτανική τον εμπιστεύθηκαν οι “Κήποι του Βασιλέως”, ώστε να χρηματοδοτήσουν την έκδοση του τρίτομου έργου του για τη Χλωρίδα της Γαλλίας το 1778; Ή μήπως δεν ήταν ο ίδιος που εξελέγη το 1779 μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών, και το 1793 κρίθηκε άξιος ώστε να καταλάβει τη θέση του καθηγητή Ζωολογίας Ασπονδύλων; 
Που λοιπόν βρίσκεται η ατυχία του; Η απάντηση παρουσιάζει πολλές πτυχές από τις οποίες προφανέστερη είναι ότι ο Λαμάρκ, παρά το ότι πρότεινε, μισό αιώνα πριν τον Δαρβίνο, ότι οι οργανισμοί είναι προϊόντα εξελίξεως, δεν ήταν αυτός, αλλά ο Δαρβίνος που πιστώθηκε την αναγνώριση του γεγονότος της εξελικτικής διαδικασίας. Δεν είναι όμως η μοναδική πτυχή. 

 Ο Λαμάρκ, εν ζωή, δεν ευτύχησε να απολαύσει την αναγνώριση του έργου του, που γνώρισε ο μεγάλος Άγγλος εξελικτικός. Το βιβλίο του Δαρβίνου “Η Προέλευση των Οργανισμών διά της Φυσικής Επιλογής” έγινε ανάρπαστο από τις πρώτες ημέρες της κυκλοφορίας του. Αντιθέτως το βιβλίο του Λαμάρκ “Philosophie zoologique”, το οποίο εκδόθηκε το 1809, και παρουσίαζε τις δύο μνημειώδεις Αρχές του για την εξελικτική διαδικασία - την Αρχή της χρήσης και της αχρησίας και την Αρχή της κληρονομικής μεταβιβάσεως των επίκτητων χαρακτηριστικών - έτυχε χλιαρής υποδοχής, από το κοινό της εποχής του, και ύστερα το ξέχασε. Όμως και μετά το θάνατο του Λαμάρκ, η αποδοχή του εξελικτικού μηχανισμού που πρότεινε δεν ήταν καλύτερη, παρά το ότι η θεωρία του κατάφερε να επιβιώσει (κυρίως στη Γαλλία και στη Ρωσία, αυτοκρατορική και σοβιετική, που επηρεαζόταν πολιτισμικά από την πρώτη), ως και την εποχή που αναδύθηκε η συνθετική θεωρία, εκεί γύρω στις 3-4 πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. 

Έκτοτε, συνηγορούσης και της επώδυνης και, παρά τη θέλησή τους, θυσίας εκατοντάδων ποντικών, που … έχασαν τις ουρές τους, για να αποδείξει ο Αύγουστος Βάισμαν, ότι οι απόγονοί τους, δεν τις διατηρούσαν, η θεωρία του Λαμάρκ δεν ξεχάστηκε απλώς, αλλά κυριολεκτικώς διασύρθηκε. Και πώς αλλιώς να χαρακτηριστεί η σκαιότητα με την οποία σύγχρονα πανεπιστημιακά συγγράμματα και κυρίως σχολικά εγχειρίδια χλεύασαν την απλοϊκή ιδέα του Λαμάρκ περί … τεντώματος του λαιμού της καμηλοπαρδάλεως, ξεχνώντας όμως ότι τη διετύπωσε σε μια εποχή που οι έννοιες και οι όροι γενετικό υλικό και γενετική, δεν είχαν επινοηθεί καν… 



Το ότι ήταν άδικη η μεταχείριση του Λαμάρκ από τα στοιχειώδη εγχειρίδια βιολογίας, φαίνεται και από το γεγονός πως αποσιωπήθηκε ή τουλάχιστον παραβλέφθηκε η συμβολή της παρατήρησής του, ότι οι οργανισμοί ταιριάζουν με το περιβάλλον τους και του εμπλουτισμού της εξελικτικής βιολογίας με τη θεμελιώδη έννοια της προσαρμογής. 

Μήπως όμως οι αδικίες αυτές αποκαθίστανται, μετά τις πρόσφατες προόδους στο νέο πεδίο έρευνας, την επιγενετική, και ο διαβεβλημένος Λαμάρκ, ανακτά την τρωθείσα φήμη του; Η σελίδα δεν έχει τις προϋποθέσεις ώστε να δώσει μια οριστική απάντηση. Εξ΄όσων όμως γνωρίζει η “μαλακή κληρονομικότητα” του επιγενώματος, είναι λιγότερο διανεμημένη στα ζώα - οι νηματώδεις αποτελούν μια εξαίρεση - απ’ ότι στα φυτά, και είναι αντικείμενο έρευνας η διάρκειά της, ή με άλλα λόγια ο αριθμός των διαδοχικών γενεών στις οποίες μεταβιβάζεται. Όπως και να έχει πάντως, έχει ανοίξει ένα παράθυρο στην Εξελικτική βιολογία, από το οποίο περνά ο αποβεβλημένος ως πρότινος Λαμαρκισμός. Αν περάσει … τροπαιοφόρος και από την πόρτα της, αν δηλαδή αποδειχτεί - πέραν πάσης αμφιβολίας - ότι και οι αλλαγές στο επιγένωμα παρέχουν, όπως και οι μεταλλάξεις, υλικό για τη δράση της Φ.Ε. και συνεπώς για την προαγωγή της Εξέλιξης, τότε πράγματι θα έχει συντελεστεί μια επανάσταση στη βιολογία. 
Ο Δαρβινισμός θα υποχρεωθεί να "κάνει λίγο χώρο" για να καθίσει και η μεταβίβαση των επίκτητων χαρακτηριστικών, ενώ τα βιβλία της βιολογίας, πολύ απλά, θα πρέπει να ξαναγραφούν… Είναι απίθανο αυτό; Στο πολύπλοκο αντικείμενο της βιολογίας και στην απρόβλεπτη ιστορία της, στην οποία επαληθεύονται και κυριαρχούν οι εξαιρέσεις, ενώ το 1+1 δεν κάνει πάντοτε 2, δεν είναι καθόλου απίθανο. Εκεί άλλωστε δεν οφείλει η βιολογία την ακαταμάχητη γοητεία της;