Oι ενασχολούμενοι με τη διδακτική των επιστημών συχνά διατυπώνουν τις επιφυλάξεις τους για τις μεταφορές και τις αναλογίες στις οποίες συχνά καταφεύγουν βιβλία και δάσκαλοι, προκειμένου να διευκολύνουν την κατανόηση δύσκολων εννοιών, από τους αναγνώστες και τους μαθητές τους. Μερικές φορές οι αναλογίες αυτές είναι τόσο ευφυείς και τόσο πετυχημένες, ώστε να αξίζουν ιδιαίτερης μνείας.

Μια τέτοια συνάντησα στο βιβλίο: “Η κοινωνία των γονιδίων” - εκδόσεις Ροπή - δύο καθηγητών, ενός φυσικού και ενός της πληροφορικής που ελκυόμενοι από τα θέλγητρα της μοριακής βιολογίας και της εξέλιξης, μετέστρεψαν προς αυτές τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα.

Ο Itai Yanai και o Martin Lercher, σε ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου τους, περιγράφουν την ανάδυση των ευκαρυωτικών οργανισμών και των μιτοχονδρίων. Οι συγγραφείς πρώτα περιγράφουν τη θεωρία της ενδοσυμβιωτικής υπόθεσης της Lynn Margulis, στη συνέχεια προχωρούν στην παρουσίαση των αναπάντεχων ευρημάτων του Carl Woese - που οδήγησαν στην τεκμηρίωση της Επικράτειας των Αρχαιοβακτηρίων- και καταλήγουν στην παρουσίαση της νεότερης εκδοχής  για την προέλευση των μιτοχονδρίων, που διατυπώθηκε από τους  Bill Martin και Miklós Müller.

Ας πιάσουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, πριν αναφερθούμε στην αναλογία για την οποία σας μιλήσαμε. Σύμφωνα με την Margulis η συμβίωση συνέβη μεταξύ ενός από τα πρώιμα ευκαρυωτικά κύτταρα και ενός τυπικού βακτηρίου, δηλαδή αυτά που μετά την ανακάλυψη του Woese αποκαλούμε Ευβακτήρια. Κατά τον Woese, οι ευκαρυωτικοί οργανισμοί με όλα τα συμπαρομαρτούντα (πυρήνας, μιτοχόνδρια κ.τ.λ.) αποτελούν κλάδο των Αρχαιοβακτηρίων.

Είκοσι όμως χρόνια αργότερα οι Martin και Müller, μετά τις ανακαλύψεις του Woese,  υπεστήριξαν ότι η εμφάνιση του πρώτου ευκαρυωτικού οργανισμού ήταν αποτέλεσμα της συνένωσης ενός Αρχαιοβακτηρίου με ένα Ευβακτήριο, που έμελλε να εξελιχθεί σε ό,τι αποκαλούμε σήμερα μιτοχόνδριο. Από τη συμβίωση τους το μεγαλύτερο - το Αρχαιοβακτήριο-κατέστη ικανό, χάρη στην πρόσθετη ενέργεια που του παρείχε το Ευβακτήριο, να εποικίσει περιβάλλοντα που πριν ήταν απρόσιτα σε αυτό. Το Ευβακτήριο με τη σειρά του βρήκε ένα περιβάλλον που του παρείχε τροφή και προστασία, ώστε να μπορεί να πολλαπλασιάζεται· έτσι και τα δύο “δόξη και τιμή” υπέγραψαν το σύμφωνο συμβίωσής τους, από το οποίο προέκυψε ο πρώτος ευκαρυωτικός οργανισμός.

Από το ενδεχόμενο αυτό, έλειπε κάποιο στοιχείο που θα το προσέδιδε μεγαλύτερη πειστικότητα. Και το στοιχείο αυτό δεν ήταν άλλο, από την απάντηση στο ερώτημα του πώς προέκυψε ο πυρηνικός φάκελος.

Ένα λοιπόν ενδεχόμενο είναι ο πυρήνας να προέκυψε στο Αρχαιοβακτήριο, ως συνέπεια της έλευσης του Ευβακτηρίου. Ο πυρηνικός φάκελος προστάτευσε το γονιδίωμα του Αρχαιοβακτηρίου, από την είσοδο DNA του παρασίτου του, που ήταν το Ευβακτήριο. 

Αυτά λοιπόν λέει η επιστήμη. Αν αναρωτηθείτε τώρα, που βρίσκεται η αναλογία, ήρθε η ώρα να την πούμε.

Για να ενισχύσουν το ενδεχόμενο να συνέβη πράγματι αυτό το σενάριο, οι δύο συγγραφείς επικαλούνται τα λόγια ενός Αμερικανού ποιητή, που τον είχε ελκύσει η Εξέλιξη. Ήταν ο Robert Frost, ο οποίος κάποτε είχε πει πως: "οι καλοί φράκτες κάνουν τους καλούς γείτονες".

Πράγματι, εντός των κυττάρων μας η συμβίωση δύο των πρώην αντιπάλων-στο αχανές παρελθόν της εξελικτικής κλίμακας-του Αρχαιοβακτηρίου και του Ευβακτηρίου λειτουργεί άψογα, διότι έχουν έναν καλό φράκτη να τα χωρίζει ε;