(Φευγαλέες σκέψεις που με κάθε επιφύλαξη διατυπώνονται, για να εξηγήσουν τη μεροληψία των δυτικών κοινωνιών, έναντι των Ουκρανών προσφύγων, σε σχέση με τους Άραβες, Αφγανούς κ.ά. κάνοντας χρήση μιας μεταφοράς από τον χώρο της εξελικτικής βιολογίας)
O J. B. S. Haldane (1892-1964) ήταν ένας πολυπράγμων και πολυμαθής βρετανός βιολόγος στον οποίο χρωστούμε πολλά, όπως η συμβολή του στη διαμόρφωση της σύγχρονης εξελικτικής θεωρίας, και το τεράστιο έργο που άφησε, σε κάθε σχεδόν τομέα της βιολογίας.
Αυτός λοιπόν ο διανοητής - που παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του μαρξιστής, αν και απογοητεύτηκε από τις διώξεις των γενετιστών στην ΕΣΣΔ, κατά τη σταλινική περίοδο- όταν κάποτε είχε ερωτηθεί σε μια παμπ, αν θα έπεφτε στο ποτάμι για να σώσει τη Βασίλισσα της Αγγλίας, είχε απαντήσει:
"Θα έδινα πρόθυμα τη ζωή μου για δυο αδελφούς μου, ή για οκτώ εξαδέλφους μου".
Με αυτήν του τη φράση ο Haldane προανήγγειλε, ό,τι αργότερα (1964), ένας άλλος εξελικτικός βιολόγος, ο William Donald Hamilton ανέπτυξε σε μια ολοκληρωμένη θεωρία. Η θεωρία αυτή που λέγεται: "Θεωρία επιλογής συγγενούς", επιχειρεί να δώσει μια απάντηση στο ερώτημα του γιατί ενίοτε οι οργανισμοί επιδεικνύουν αλτρουιστική συμπεριφορά, αν και η συμπεριφορά αυτή φαινομενικά αντίκειται στη θεωρία της Φυσικής Επιλογής.
Σύμφωνα λοιπόν με τη θεωρία του Hamilton, η "Επιλογή συγγενούς" είναι μια εξελικτική στρατηγική που ευνοεί την αναπαραγωγική επιτυχία των συγγενών ενός οργανισμού, ακόμη κι αν το κόστος της στρατηγικής αυτής, είναι βαρύ για την επιβίωση και αναπαραγωγή του ίδιου.
Με απλά λόγια - και πριν δώσω μερικές πρόσθετες εξηγήσεις, τις οποίες θα θέσω εντός παρενθέσεως, για όποιον επιθυμεί να τις παρακολουθήσει - μερικές φορές οι οργανισμοί θυσιάζονται, προκειμένου να εξασφαλίσουν την επιβίωση και την αναπαραγωγή των συγγενών τους, διά των οποίων διασφαλίζεται η μεταβίβαση των γονιδίων τους, στις επόμενες γενιές.
(Ο Hamilton έδειξε ότι η Φυσική Επιλογή δεν αντιβαίνει στην αλτρουιστική συμπεριφορά και αντιθέτως μπορεί να την ευνοήσει, επί τη βάσει τριών παραγόντων, του Β, του r, και του C. Ο Β, είναι το κέρδος για τον αποδέκτη της αλτρουιστικής συμπεριφοράς και ορίζεται ως αριθμός των πρόσθετων απογόνων που θα αφήσει χάρη στην αλτρουιστική συμπεριφορά που του επιδείχτηκε. Ο r είναι ο βαθμός συγγένειας μεταξύ του αλτρουιστή και του αποδέκτη της αλτρουιστικής συμπεριφοράς και ορίζεται ως το κλάσμα των κοινών γονιδίων που μοιράζεται ο αλτρουιστής με τον οφελούμενο, και ο C είναι το κόστος της αλτρουιστικής συμπεριφοράς για αυτόν που την εκδηλώνει, οριζόμενο ως το πλήθος των λιγότερων απογόνων που θα παραγάγει, εξαιτίας του αλτρουισμού του. Όταν λοιπόν το γινόμενο του B με το r, είναι μεγαλύτερο από το C, τότε η Φυσική Επιλογή ευνοεί την αλτρουιστική συμπεριφορά που εκδηλώνεται απρόσκοπτα, δηλαδή όταν: Βr − C > 0).
Μα θα μου πείτε- και θα έχετε δίκιο- ότι η αλτρουιστική συμπεριφορά που σας περιέγραψα αφορά σε άτομα που είναι από γενετική και όχι από πολιτισμική άποψη συγγενείς. Επίσης ότι το επίδικό της είναι η διαιώνιση των γονιδίων και όχι των μιμιδίων, όπως προσφυώς- και κατ' αναλογίαν με τα γονίδια- ο Ντώκινς, ονόμασε τις μονάδες πολιτισμικής μεταβίβασης στις οποίες περιλαμβάνεται η κουλτούρα, τα ήθη, τα έθιμα, τα σύμβολα κ.ά.
Ποιος όμως μπορεί να αποκλείσει ότι το κλειδί της μεροληψίας μας έναντι των Ουκρανών, σε σχέση με όλους τους άλλους, είναι η "επιλογή συγγενούς" την οποία υιοθετούμε, με σκοπό την επιβίωση των κοινών αξιών που μοιραζόμαστε.
Αντιλαμβάνομαι τους φοβερούς κινδύνους που ενέχει μια τέτοια θεώρηση, στην οποία το "βιολογικό υπόστρωμα", η ανθρώπινη φύση, χρησιμοποιείται για να εξηγήσει πολύπλοκα κοινωνικά φαινόμενα. Μα και οι κίνδυνοι της αγνόησης του υποστρώματος αυτού, πολύ περισσότερο η εχθρότητα προς την ανθρώπινη φύση είναι μικρότεροι; Μήπως και οι δύο ολοκληρωτισμοί, ο ένας που επιχείρησε να την αλλάξει με όπλο τη βιολογία κι ο άλλος που επιχείρησε να την αλλάξει με όπλο την ιδεολογία, δεν οδήγησαν αντίστοιχα, στα κρεματόρια και στα γκούλαγκ;