Οι αναγνώστες ίσως έχουν προσέξει στην κορυφή της σελίδας, τη γνωστή φράση που ο συγγραφέας της "Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων"  Lewis Carroll είχε περιλάβει στο δεύτερο βιβλίο του "Μες στον καθρέφτη και τι βρήκε η Αλίκη εκεί". Η φράση αυτή, σύμφωνα με την οποία για να παραμένει κανείς στην ίδια θέση, πρέπει να τρέχει συνεχώς, μα; γοητεύει ώστε να την καταστήσουμε μότο τη σελίδα μας.

Πρώτα-πρώτα μας γοητεύει διότι είναι μια παραδοξολογία, που όπως συμβαίνει με τις ευφυείς και εύστοχες παραδοξολογίες, θέτουν σε δοκιμασία της κοινή λογική μας, η οποία αφού σπεύσει να τις αποδοκιμάσει, καταλήγει να τις ενστερνιστεί, αναγνωρίζοντας τη νέα πτυχή ή προσέγγιση της πραγματικότητας που αποκαλύπτουν.

Μας αρέσει επίσης, διότι συμπυκνώνει ό,τι εξηγεί τους λόγους της βαθύτατης οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης που βίωσε πριν μια δεκαετία η χώρα, κατά κάποιο τρόπο προσδιορίζει ό,τι πρέπει να γίνει για να ξεφύγουμε, μια και καλά, από αυτήν.

Κυρίως όμως μας γοητεύει διότι ως βιολόγοι, αναγνωρίζουμε σε αυτήν την πεμπτουσία της Εξελικτικής Βιολογίας: Οι οργανισμοί για να επιβιώνουν σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον πρέπει να αλλάζουν επίσης συνεχώς. Αυτή λοιπόν η φράση που για καιρό αντιπροσώπευε μια βάσιμη, αλλά όχι επιστημονικά τεκμηριωμένη, λογοτεχνική μεταφορά της εξελικτικής βιολογίας, ενέπνευσε τη δεκαετία του 70 έναν αμερικανό εξελικτικό βιολόγο, τον Leigh Van Valen (1935-2010) να διατυπώσει την Υπόθεση της Κόκκινης Βασίλισσας με την οποία προσπάθησε να ερμηνεύσει τον Νόμο της εξάλειψης, που είχε ο ίδιος προτείνει και αποδείξει.

Σύμφωνα με το νόμο αυτό, η πιθανότητα εκλείψεως ενός είδους ή μιας μεγαλύτερης ταξινομικής ομάδας (λ.χ. γένους ή οικογένειας), είναι ανεξάρτητη από το χρονικό διάστημα που αυτή υπάρχει· με άλλα λόγια, ότι μια παλαιότερη ταξινομική ομάδα δεν έχει ούτε μεγαλύτερη, ούτε μικρότερη πιθανότητα να επιβιώσει σε σχέση με μια νεώτερη, με αποτέλεσμα η πιθανότητα εξαφάνισής της να παραμένει σε γενικές γραμμές σταθερή για χρόνια σε ένα δεδομένο πληθυσμό.

Για να εξηγήσει λοιπόν ο Van Valen το νόμο της εξάλειψης, διετύπωσε την υπόθεση της Κόκκινης Βασίλισσας. Σύμφωνα με αυτήν μια προσαρμογή σε έναν πληθυσμό λ.χ. θηραμάτων, που τα κάνει να τρέχουν γρηγορότερα από τους γονείς τους, θα ασκήσει επιλεκτική πίεση στους θηρευτές τους, ώστε να ευνοηθούν όσοι από αυτούς τρέχουν επίσης γρηγορότερα από τους γονείς τους.

Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι κανένα από τα δύο είδη να μην αποκτά ένα μόνιμο προβάδισμα έναντι του άλλου, καθώς σε αυτήν την κούρσα εξοπλισμών κάθε βελτίωση στις αμυντικές δεξιότητες του θηράματος αντισταθμίζεται από μια βελτίωση στις επιθετικές δεξιότητες του θηρευτή του και αντίστροφα. Έτσι σε ένα κόσμο περιορισμένων φυσικών πόρων τα είδη είναι υποχρεωμένα να αναπτύσσουν συνεχώς νέες προσαρμογές που τους δίνουν ένα διαδοχικά εναλλασσόμενο πλεονέκτημα του ενός, έναντι του άλλου.

Leigh Van Valen
Αυτή λοιπόν η υπόθεση του Van Valen ελέγχθηκε πρόσφατα από μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Berkeley προκειμένου να διερευνηθεί αν μπορεί να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους πολλά σύγχρονα είδη απειλούνται με εξάλειψη. Για τον σκοπό αυτό οι ερευνητές μελέτησαν 19 ομάδες θηλαστικών που είτε έχουν εξαφανιστεί, είτε (όπως οι ρινόκεροι, ελέφαντες κ.ά. ζωικοί οργανισμοί) παρουσιάζουν φθίνουσα ποικιλομορφία, σε σχέση με το παρελθόν τους. Τα αποτελέσματα της έρευνάς τους που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science τον Ιούνιο του 2013, δείχνουν ότι οι διάφορες ομάδες απειλούνται όχι μόνο διότι αδυνατούν να επιβιώσουν, αλλά και διότι έχει ανακοπεί ο ρυθμός με τον οποίο αναδύονται νέα είδη. Αυτό δε συμβαίνει διότι από ένα σημείο και πέρα οι ομάδες που έχουν εξαφανιστεί ή απειλούνται με εξαφάνιση, απέτυχαν ή αποτυγχάνουν να εφαρμόσουν την υπόθεση της Κόκκινης Βασίλισσας σε ένα διαρκώς επιδεινούμενο περιβάλλον.

Το σημείο δε αυτό, σύμφωνα με τα δύο μέλη της ερευνητικής ομάδας, τον καθηγητή Charles Marshall και τον μεταδιδακτορικό υπότροφο  Tiago Quental, έρχεται όταν οι ομάδες αυτές, μετά την αρχική αύξηση της ποικιλομορφίας τους, ήρθαν αντιμέτωπες με ένα περιβάλλον που επιδεινώθηκε τόσο, ώστε να μη μπορεί να συντηρήσει την ποικιλότητα που είχε αναδυθεί.

Κλείνοντας το μικρό αυτό σημείωμα για την υπόθεση της Κόκκινης Βασίλισσας και την σύγχρονη απόδειξή της, δεν θα αποφύγουμε τον πειρασμό να παραθέσουμε τη μεγάλη παιδαγωγική σημασία που έχει η διδασκαλία της υπόθεσης της Κόκκινης Βασίλισσας και της Εξέλιξης γενικότερα, παραθέτοντας τον επίλογο των Αμερικανικών Ακαδημιών στο περίφημο κείμενό τους: Γιατί είναι σημαντικό να  διδάσκουμε Εξέλιξη.

Εκεί λοιπόν οι Αμερικανικές Ακαδημίες σημειώνουν:

Το να αποδεχτούμε την πιθανότητα της μεταβολής και να αντιμετωπίσουμε τη μεταβολή ως ευκαιρία και όχι ως απειλή, είναι το κρυφό μήνυμα και η πρόκληση του μαθήματος της Εξέλιξης.