Ψάχνοντας στο υπόγειο του σπιτιού μου για κάποιο βιβλίο, έπεσα πάνω σε ένα σκονισμένο σύγγραμμα των φοιτητικών μου χρόνων. Τίτλος; «Μαθήματα Φυσικής Ανθρωπολογίας» και συγγραφέας του, η υφηγήτρια του ΑΠΘ, Αθηνά Πέντζου - Δαπόντε. 
Στις σελίδες του λοιπόν γίνεται αναφορά στην «κρανιομετρία», τη χρησιμοποίηση δηλαδή δεικτών με βάση τους οποίους είναι δυνατή η ταξινόμηση του ανθρώπου - με ... χάρακα και διαβήτη - στις διαφορετικές «φυλές». 
Τις θέτω εντός εισαγωγικών, καθώς ο όρος θεωρείται παρωχημένος και επιστημονικά προβληματικός, στην έκταση που η σύγχρονη γενετική έρευνα έχει δείξει ότι η γενετική ποικιλομορφία εντός μιας υποτιθέμενης «φυλής» (π.χ. Κίτρινη φυλή) είναι συχνά μεγαλύτερη απ΄ό,τι μεταξύ των διαφορετικών «φυλών». 

Ας ξαναγυρίσουμε όμως στην κρανιομετρία, που έχει ενδιαφέρον από μόνη της, αλλά και διότι - όπως θα διαπιστώσετε στη συνέχεια - μπορεί να μας πάει και παραπέρα...
Ένας λοιπόν από τους επιστήμονες που θεωρείτο ειδικός της, ήταν ο Hermann Klaatsch, ένας Γερμανός καθηγητής, ο οποίος μεταξύ άλλων είχε αναπτύξει και μια ιδιόρρυθμη, πολυφυλετική θεωρία για την ανθρώπινη εξέλιξη. Πίστευε ότι η Λευκή φυλή, αποτελούσε εξέλιξη των χιμπαντζήδων, η Μαύρη, των γορίλων και η Κίτρινη, των ουρακοτάγκων. 
Όταν λοιπόν κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1920 ένας εξέχων σοβιετικός βιολόγος που ονομαζόταν Ilia Ivanov, ξεκίνησε να κάνει μια σειρά πειραμάτων που αποσκοπούσαν στην παραγωγή υβριδίων πιθήκου/ ανθρώπου, με μεθόδους τεχνητής γονιμοποίησης! το εγχείρημά του προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον.

Μεταξύ των υποστηρικτών του προγράμματος του Ιvanov ήταν και η Εταιρεία Προαγωγής του Αθεϊσμού στις ΗΠΑ, καθώς το αντιλαμβανόταν ως ένα εγχείρημα που μπορούσε να παράσχει αδιάσειστες αποδείξεις για την εξέλιξη του ανθρώπου (αν ήταν δυνατές οι διασταυρώσεις αυτές, και παρήγαγαν γόνιμους απογόνους, θα αποδεικνυόταν η συγγένεια των ειδών και έτσι η προέλευση του ανθρώπου από τον πίθηκο). 
Φυσικά, η επαληθευμένη - ακόμη και τότε - ορθότητα της δαρβινικής θεωρίας, δεν χρειαζόταν τη συνδρομή της Αμερικανικής Εταιρείας - στο μέτρο μάλιστα που διέστρεφε τον Δαρβίνο, ο οποίος ποτέ δεν ισχυρίστηκε ότι ο άνθρωπος προέρχεται από τον πίθηκο, αλλά ότι μοιράζονται έναν κοινό προγονικό κλάδο. Υπήρχε όμως και κάτι άλλο. Οι προθέσεις της Εταιρείας ήταν αμιγώς ρατσιστικές: Θεωρούσε ως κορωνίδα της εξελικτικής πορείας του ανθρώπου τη Λευκή φυλή, σε σχέση με τις υποδεέστερες Μαύρη και Κίτρινη.

Ένας μάλιστα από τους εκπροσώπους της, ο δικηγόρος Ηowell England σε ομιλία του που δημοσιεύθηκε στους New York Times, τον Ιούνιο του 1926, κήρυξε την έναρξη εκστρατείας για την οικονομική ενίσχυση του προγράμματος του Ivanov και τον συμβούλευσε οι απόπειρες υβριδισμού να γίνουν μεταξύ των ζευγαριών των ειδών που είχε υποδείξει ο Klaatsch, προκειμένου - ως εξελικτικά συγγενέστερα- να μεγιστοποιήσουν την πιθανότητα παραγωγής απογόνου. 

Όπως αντιλαμβάνεστε, το πρόγραμμα του Ivanov - του οποίου η ύπαρξη και η στήριξη από τους Σοβιετικούς και έγκυρα ινστιτούτα, όπως το Ινστιτούτο Παστέρ, θεμελιώνεται πάνω σε ακλόνητα τεκμήρια (σοβιετικά έγγραφα, δημοσιεύσεις στον Τύπο κ.ά.) - απέτυχε. Ο ίδιος, μάλιστα, συνελήφθη το 1930 και καταδικάστηκε σε εξορία στο Καζακστάν. (Νομίζω ότι είναι χρήσιμο να επισημάνω, ότι λόγοι της αποτυχίας του δεν οφείλονταν μόνο στην ατελή γνώση και στα μέσα της εποχής. Μεταξύ των ειδών - ακόμη κι αν είναι συγγενικά - υπάρχουν αξεπέραστοι αναπαραγωγικοί φραγμοί, χάρη στους οποίους «σφυρηλατούν» τη βιολογική υπόστασή τους)
Ωστόσο οι ακριβείς λόγοι για τους οποίους το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από τη σοβιετική κυβέρνηση (και στηρίχθηκε από τους Γάλλους, στις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Παστέρ στη Γαλλική Γουινέα) παραμένουν σκοτεινοί, ώστε να αφήνουν χώρο για διάφορα σενάρια επιστημονικής φαντασίας...

Νομίζω ότι το ενδιαφέρον που έχει το θέμα, θα δώσει και άλλες ευκαιρίες να ασχοληθούμε μαζί του, σε επόμενες αναρτήσεις.